Nöbetçi Eczaneler
Karaman, sadece dilin başkenti ya da kadim medeniyetlerin beşiği olarak değil, aynı zamanda yerli sermaye girişimlerinin öncülerinden biri olarak da tarihe geçmiş bir şehir. Bu sessiz kahramanlığın en önemli simgelerinden biri ise, 1915 yılında kurulan Karaman Millî Bankasıdır.
🔹 Osmanlı’nın Son Döneminde Yerli Direniş
Birinci Dünya Savaşı yıllarında ekonomik bağımsızlık ihtiyacı artarken, Osmanlı topraklarında millî sermayeyi teşvik edecek banka girişimleri başlamıştı. Karaman da bu hareketin bir parçası oldu. 31 Ocak 1915’te, Padişah V. Mehmed Reşâd’ın onayıyla kurulan Karaman Millî Bankası Osmanlı Anonim Şirketi, dönemin Anadolu merkezli finansal direniş ruhunu yansıtıyordu.
20.000 Osmanlı lirası sermaye ile kurulan bankanın arkasında, Karaman’ın eşrafı, tüccarları ve zanaatkârlarından oluşan güçlü bir yerel inisiyatif vardı. Kurucu ortaklar, yalnızca bir banka değil; halkın kendi kaynaklarıyla ayakta kalabileceği bir sistem kurmayı amaçlıyordu.
🔹 Cumhuriyet Döneminde Üç Yeniden Yapılanma
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte Karaman Millî Bankası da yeni sistemde kendine yer buldu. 1927, 1931 ve 1935 yıllarında, dönemin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün onayıyla üç kez yeniden yapılandırıldı. Bu süreçte, bankanın tüzüğü, faaliyet alanları ve yapısı güncellenerek modern bankacılığa uygun hale getirildi.
Ancak artan merkezîleşme, güçlü ulusal bankaların kurulması ve sermaye yetersizliği gibi nedenlerle 1941 yılında Karaman Millî Bankası’nın faaliyetleri sonlandırıldı.
🔹 Yerli Sermayenin Sembolü
Karaman Millî Bankası, yalnızca bir finans kurumu değil; yerli üretimi, Anadolu dayanışmasını ve ekonomik bağımsızlık arzusunu temsil eden sembolik bir yapıdır. Aydın, Konya, Manisa gibi şehirlerdeki benzer bankalarla birlikte değerlendirildiğinde, Anadolu’da halkın kendi ekonomik kaderini belirleme çabalarının en güçlü örneklerinden biri olarak öne çıkar.
🔹 Arşivlerden Kitaplara: Yeniden Gün Yüzüne Çıkan Bir Tarih
Bugün bu unutulmuş ekonomik destanı gün yüzüne çıkaran önemli bir çalışma var: Araştırmacı-yazar Yusuf Yıldırım’ın kaleme aldığı “Karaman Millî Bankası” adlı kitap. Kitapta bankaya ait tüzükler, hisse senetleri, resmî yazışmalar ve dönemin gazetelerinden kesitler belgeler eşliğinde yer alıyor. Atatürk’ün imzalı onay belgeleriyle birlikte sunulan bu kaynak, sadece bir kurum tarihini değil, bir şehir ekonomisinin evrimini de ortaya koyuyor.
🔹 Bugün Ne Kaldı?
Fiziki olarak bankaya ait bir yapı günümüze ulaşmamış olsa da, bazı Karamanlı ailelerin sandıklarında hisse belgeleri ve banka evraklarının hâlâ saklandığı biliniyor. Bu da bankanın şehir belleğindeki yerini koruduğunu gösteriyor.
🗞️ Sonuç: Karaman’ın Ekonomik Hafızasına Bir Bakış
Karaman Millî Bankası, sadece geçmişin bir satırı değil; yerel inisiyatifle, birlik ruhuyla ve millî ekonomi idealine olan inançla doğmuş bir yapıdır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ayakta kalmaya çalışan bu kurum, Karaman halkının “kendi göbeğini kendi kesme” iradesinin sessiz bir kanıtıdır.
“Beden ölür, çar döner; can çıkar, huy çıkmaz.” – Yunus Emre
Tıpkı bu sözdeki gibi, Karamanlıların millî bankası kapansa da ruhu hâlâ şehirde yaşamaya devam ediyor.